WAŻNY WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO W SPRAWACH KREDYTÓW FRANKOWYCH

W ostatnich dniach ukazało się obszerne uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r. wydanego w sprawie V CSK 382/19. Wyrok oceniamy jako bardzo ważny, ponieważ w jego uzasadnieniu Sąd Najwyższy zajął się kwestiami prawnymi, które pojawiają się w każdej sprawie frankowej i mają dla ich rozstrzygnięcia kluczowe znaczenie. Można śmiało powiedzieć, że Sąd Najwyższy przyjmuje stanowisko przychylne frankowiczom. Należy oczekiwać, że jednoznaczność stanowiska Sądu Najwyższego, jak też poparcie go dokładną i rzeczową analizą przepisów i wcześniejszych orzeczeń, spowoduje, że wyrok będzie miał duży wpływ na orzecznictwo sądów rozstrzygających sprawy frankowe. Poniżej prezentujemy najważniejsze aspekty wyroku.

1. ABUZYWNOŚĆ KLAUZUL INDEKSACYJNYCH

Sąd Najwyższy po raz kolejny potwierdził – przywołując przy tym swoje poprzednie, obszerne orzecznictwo – że klauzula umowna zakładająca przeliczanie kwoty kredytu oraz jego rat w odniesieniu do kursów walut ustalonych jednostronnie przez banki w tzw. „tabelach kursowych” jest co do zasady postanowieniem niedozwolonym (abuzywnym) w rozumieniu art. 385¹ Kodeksu cywilnego oraz art. 3 dyrektywy 93/13 i nie ma mocy wiążącej.

Uwaga Sądu Najwyższego nie dotyczy tylko takich klauzul indeksacyjnych, które zawierają obiektywne zasady ustalania kursów walut. Z doświadczenia wiemy, że formułowanie klauzul indeksacyjnych z odwołaniem do mierników obiektywnych było jednak rzadkością w umowach kredytów frankowych.

2. NIEWAŻNOŚĆ CAŁEJ UMOWY KREDYTU FRANKOWEGO

Najważniejszym wnioskiem płynącym z uzasadnienia wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/19 jest to, że stwierdzenie abuzywności klauzul indeksacyjnej musi co do zasady prowadzić do uznania, że umowa kredytu frankowego nie wiąże stron w całości. Sąd Najwyższy odstąpił tym samym od swojego wcześniejszego stanowiska (określając je mianem „wątpliwego”), że mimo abuzywności klauzul indeksacyjnych umowa kredytu może wiązać strony w pozostałym zakresie jako kredyt złotówkowy, lecz z oprocentowaniem ustalanym w odniesieniu do wskaźnika LIBOR.

Zmiana stanowiska Sądu Najwyższego w tym zakresie jest szczególnie istotna z perspektywy kredytobiorców, ponieważ dotychczasowe poglądy Sądu Najwyższego na tę kwestię były powoływane przez banki z reguły w każdej sprawie i często spotykały się z aprobatą sądów.

3. POTWIERDZENIE, ŻE NIEWAŻNOŚĆ CAŁEJ UMOWY ZALEŻY OD DECYZJI KREDYTOBIORCY

Sąd Najwyższy zaaprobował też wnioski wynikające z wyroku TSUE w sprawie C-260/18 (sprawa Dziubak), przyjmując, że uznanie, że umowa kredytu jest nieważna w całości zależy od decyzji kredytobiorcy (konsumenta). Kredytobiorca może zapobiec stwierdzeniu nieważności całej umowy, jeżeli następczo udzieli świadomej i wyraźnej zgody na obowiązywanie klauzul indeksacyjnych.

Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę, że powyższa możliwość „uzdrowienia” umowy kredytu frankowego może do pewnego stopnia działać na niekorzyść kredytobiorców. Zawarcie np. w aneksie do umowy kredytu postanowień odpowiedniej treści może bowiem być poczytywane za zgodę w rozumieniu wyroku TSUE w sprawie C-260/18. Z tego powodu zalecamy szczególną ostrożność i rozwagę przy zawieraniu jakichkolwiek aneksów do umowy kredytu, o ile kredytobiorca rozważa możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.

4. „DWIE KONDYKCJE” ZAMIAST „TEORII SALDA”

Dotychczas w orzecznictwie wiele wątpliwości wzbudzała kwestia reguł dochodzenia roszczeń po stwierdzeniu nieważności całej umowy kredytu. W licznych orzeczeniach sądy przyjmowały tzw. teorię salda. Wyjaśnijmy, że teoria salda oznacza, że jeżeli łączna kwota, którą kredytobiorca zwrócił bankowi, nie przewyższa kwoty, którą bank udostępnił kredytobiorcy na podstawie umowy kredytu, to brak jest możliwości domagania się przez kredytobiorcę zwrotu czegokolwiek. Jeżeli natomiast kwota zwrócona przez kredytobiorcę jest wyższa od kwoty udostępnionej przez bank, to – zgodnie z teorią salda – kredytobiorca może domagać się zapłaty tylko nadwyżki.

W omawianym wyroku Sąd Najwyższy wyjaśnił, że teoria salda nie znajduje podstaw w przepisach Kodeksu cywilnego, opowiadając się za tzw. teorią dwóch kondykcji. Oznacza to, że wskutek stwierdzenia nieważności obie strony mogą wzajemnie domagać się od siebie zwrotu tego, co świadczyły w wykonaniu umowy kredytu. Innymi słowy kredytobiorca może żądać zwrotu wszelkich kwot zapłaconych w związku z umową kredytu frankowego (kapitał, odsetki, prowizja), lecz jednocześnie bank może żądać od kredytobiorcy zwrotu kwoty faktycznie wypłaconej na podstawie umowy kredytu. Trzeba zaznaczyć, że Sąd Najwyższy nie wykluczył też domagania się przez bank wynagrodzenia (odsetek) za udostępnienie kapitału kredytobiorcy.

PODSUMOWANIE

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/19 daje kredytobiorcom dodatkowe, istotne argumenty w sporach z bankami, zwiększając szanse na pozytywne rozstrzygnięcie ich spraw.  Nie można jednak zapomnieć, że nadal istotne są okoliczności konkretnego przypadku, które mogą albo zwiększyć albo zmniejszyć szansę na skuteczne dochodzenie roszczeń (treść konkretnej umowy i okoliczności jej zawarcia, sposób wykonywania umowy, zawieranie dodatkowych porozumień i aneksów). Z tego powodu zalecamy, aby przed podjęciem decyzji o wytoczeniu powództwa, przekazać swoją sprawę do oceny adwokatowi lub radcy prawnemu.

Jeżeli rozważacie Państwo możliwość wystąpienia z pozwem przeciwko bankowi, zapraszamy do kontaktu zarówno osobistego w biurze Kancelarii Adwokackiej Magdaleny Kirchniawy we Wrocławiu lub w Kędzierzynie-Koźlu, a także telefonicznego lub za pośrednictwem poczty e-mail (frankowicze@adwokat-kirchniawy.pl) . Bezpłatnie przeanalizujemy Państwa umowę, określimy szanse powodzenia, podpowiemy jakie roszczenia Państwu przysługują oraz wyjaśnimy jak przebiegać będzie postępowanie oraz z jakimi kosztami będzie się wiązać. Jeżeli szukasz odpowiedzi na inne pytania dotyczące spraw frankowych, zapoznaj się też z naszym Q&A.

Kancelaria Adwokacka

adwokat Magdalena Kirchniawy

Artykuł opublikowano dnia 10 maja 2020 roku na stronie internetowej: Kancelaria Adwokacka adwokat Magdalena Kirchniawy Kędzierzyn-Koźle Wrocław