Przełomowy rok dla Frankowiczów? Teoria dwóch kondykcji czy salda? Co z wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału?

Zdaje się, że rok 2021 będzie przełomowy dla Frankowiczów i ich losów w zakresie unieważnienia umowy zawartej z bankiem we franku szwajcarskim.

W dniu 18 lutego 2021 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę w sprawie prowadzonej przeciwko Banku Millenium S.A. Zajął się rozstrzygnięciem interesującej kwestii dotyczącej tego, w jaki sposób strony nieważnej umowy kredytu powinny się rozliczać z dotychczas poczynionych wzajemnie świadczeń.

Przypomnijmy zagadnienie prawne zostało sformułowane w następujący sposób:

Czy w świetle art. 405 k.c. i art. 409 k.c., w przypadku uznania umowy kredytu indeksowanego za nieważną na skutek zawarcia w niej klauzul abuzywnych, gdy bezpodstawne wzbogacenie ma miejsce po obu stronach umowy, kredytobiorca może skutecznie domagać się od banku zwrotu świadczenia w postaci rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych w walucie polskiej lub w walucie obcej, w sytuacji gdy nie doszło do zwrotu przez kredytobiorcę wypłaconej przez bank kwoty kredytu w nominalnej wysokości?

Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 16 lutego 2021 roku zajął druzgocące banki stanowisko:

Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powyższe orzeczenie należy ocenić korzystnie, albowiem ugruntowuje ono rozbieżną linię orzeczniczą mimo tego, że dorobek judykatury jest już w tym zakresie znaczny (m. in. wyrok z dnia 3 października 2019 roku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie C-260/18 (sprawa Dziubak), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r.).

Rozstrzygająca będzie uchwała Sądu Najwyższego, która ma zostać podjęta w dniu 25 marca 2021 roku przez całą izbę cywilną, a zatem będzie miała moc zasady prawnej – wiążącej sądy powszechne w Polsce (sygn. III CZP 11/21).

Zagadnienia prawne mają następującą treść:

1. "Czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów?"

a w razie odpowiedzi przeczącej;

2. "Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego do takiej waluty umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie?"

3. Czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu denominowanego w walucie obcej umowa ta może wiązać strony w pozostałym zakresie?"

niezależnie od treści odpowiedzi na pytania 1-3:

4. "Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej, w wykonani której bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają odrębne roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron, czy też powstaje jedynie jedno roszczenie, równe różnicy spełnionych świadczeń, na rzecz tej strony, której łączne świadczenie miało wyższą wysokość?

5. Czy w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej z powodu niedozwolonego charakteru niektórych jej postanowień bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się od chwili ich wypłaty?

6. Czy, jeżeli w przypadku nieważności lub bezskuteczności umowy kredytowej którejkolwiek ze stron przysługuje roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu takiej umowy, strona ta może również żądać wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych przez drugą stronę?"

Powyższe oznacza, że Sąd Najwyższy wypowie się w najistotniejszych kwestiach związanych z kredytami denominowanymi i indeksowanymi a przede wszystkim w przedmiocie tzw. odfrankowienia, a mianowicie: czy sąd może zastępować nieważne klauzule umowne innymi miernikami, a w przypadku gdyby takich mierników nie dało się ustalić to czy wówczas umowa może dalej obowiązywać strony. Sąd Najwyższy przesądzi także ostatnio kontrowersyjne zagadnienie - czy Banki będą mogły domagać się od kredytobiorców wynagrodzenia z tytułu korzystania z kapitału (w przypadku gdy za pośrednictwem wyroku sądu unieważnią umowę).

Wszyscy liczymy, że odpowiedzi na powyższe pytania będą jednoznaczne i nie będą powodowały dalszych dylematów lub rozbieżności w interpretacji.

Kancelaria Adwokacka

adwokat Magdalena Kirchniawy

Artykuł Przełomowy rok dla Frankowiczów? Teoria dwóch kondykcji czy teoria salda? Co z wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału? opublikowano dnia 20 lutego 2021 roku na stronie internetowej: Kancelaria Adwokacka adwokat Magdalena Kirchniawy Kędzierzyn-Koźle Wrocław